به باور عموم ترک اعتیاد یکی از پیچیده ترین بیماری ها می باشد ، اگر فردی به صورت جدی تمایل واقعی به ترک اعتیاد داشته باشد و با روش ترک اعتیاد درست پیش برود قطعا بیماری او درمان می گردد و به یک فرد سالم تبدیل می شود . متاسفانه بیشتر افراد فکر می کنند که فرد معتاد یک فرد کثیف ، دزد و نفرت انگیز است . رفتار اجتماعی با معتادین توام با نفی و طرد ، نفرت و انزجار و خلاصه به شکل بر خورد با مجرم خطرناکی است که عدم اش به از وجود .
اگر چه عوارض ثانویه اعتیاد در بین گروهی از معتادین که به دلیل فقر و تنگدستی امکان تامین هزینه زندگی خود را ندارند ،سبب می شود که برای خرج اعتیاد خود دست به هر کاری بزنند ، نسبت به سر و وضع و بهداشت فردی بی تفاوت شوند و در یک کلام مشمول تمام صفاتی که جامعه به معتادان نسبت می دهد باشند اما این عمومیت ندارند و اکثریت معتادان را شامل نمی شود .
همان طور که همه ما می دانیم معتاد قبل از این که یک مجرم باشد یک بیمار است و این رفتار های غلط اجتماعی و عملکرد نادرست دیگران است که به جای این که برای درمان آن ها تلاش کنند او را به سمت خلاف هدایت می کنند . خوشبختانه مدتی است که در قوانین تجدید نظر شده و به عنوان مجرمیت معتاد به شرطی که اقدامات درمانی را شروع کرده باشد ، حذف گردیده اما باورهای اجتماعی فرقی نکرده و در زمینه آموزش اجتماعی و بخصوص خانواده ها تلاش چندانی صورت نگرفته است .
انتخاب روش مناسب برای ترک اعتیاد
روش های مختلف ترک اعیتاد
- روش ترک اعتیاد با قطع سریع مصرف مواد مخدر بدون استفاده از دارو
- روش ترک اعتیاد با قطع سریع مصرف مخدر و استفاده از دارو
- روش ترک اعتیاد سنتی با کاهش تدریجی مصرف مواد مخدر .
روش اول ترک اعتیاد : دز این روش فرد معتاد به یک باره مصرف مواد مخدر را قطع می کند بدون آن که دارو و یا ترکیبی را جایگزین مواد خود کنید که به این روش ترک اعتیاد یابویی و یا سقوط آزاد می گویند به همسن دلیل است که این روش ترک اعتیاد را ترک ییابویی نیز می گوبند که در واقع تحمل عوارض و درد های ناشی از قطع سریع مواد به حدی است که قدرت و توان حیوانی چون یابو را طلب می کند اما بهتر است که به جای این اصطلاح نامانوس ، از واژه ترک سقوط آزاد استفاده شود .
در این روش ترک اعتیاد به علت قطع مصرف مواد ، مرحله عکس العمل های آشکار که ۱ تا ۲ هفته طول می کشد بسیار سخت و طاقت فرسا خواهد بود اما نشدنی نیست و کسانی هستند که این عوارض را تحمل می کنند . بزرگترین عیب این روش اینست که یک شوک مخرب جسمی و روحی به بیمار وارد می گردد .
سیستم های تولید مواد شبه افیونی در بدن ، حدود ده ماه زمان نیاز دارند تا باز سازی شوند لذا پس از گذراندن سختی های دو هفته اول ، مشکلات بی خوابی ، افسردگی ، کم حوصلگی، گریه کردن ، کند ذهنی فراموشی تنبلی، عدم میل به زندگی و غیره در بیماران وجود داشته و طی این مدت شخص قادر به کار کردن نیست و یا راندمان کاری مساعدی ندارد. حتی تجویز می کنند که در این در این دوره ده ماهه شخص را بیشتر تنها بگذارندو تختخوابش را جدا کنند. در این مدت به علت عدم تعادل جسمی و روانی ، بیمار نباید تصمیمات سرنوشت ساز بگیرد.
شوک مخربی که در این روش ترک اعتیاد به بیمار وارد می شود ، سبب می گردد که بعضی از قسمت های تولید کننده مواد شبه افیونی بدن چه بسا تا آخر عمر هیچ وقت فعال نشود. این مطلب به تائید پروفسور آرتور گایتون رسیده و در عمل بین کسانی که با روش سقوط آزاد ترک کرده اند درصد کمی به مرحله تعادل پایدار می رسند و اکثراً دچار عدم تعادل در دراز مدت هستند و یا به تیک های عصبی دچار می شوند.
روش دوم ترک اعتیاد : این روش ترک اعتیاد “ شبه سقوط آزاد “ است. بدین ترتیب که پس از قطع فوری مصرف مواد مخدر و در طول یک هفته اول ، برای کاهش عوارض و دردهای بیمار از دارو استفاده می شود.این همان روش رایج بین المللی منجمله در ایران و همچنین اگهی های ترک اعتیاد است. به دلیل نادیده گرفتن زمان بازسازی سیستم های تولید مواد شبه افیونی در بدن این روش فرق چندانی با روش سقوط آزاد و عوارض حاصل از آن ندارد. مثال علمی آن اینست که در روش روش سقوط آزاد شخص از بالای ساختمان ده طبقه به پائین می پرد ولی در شبه سقوط آزاد کمی تخفیف داده و ازیکی دو طبقه پائین تر سقوط می کند.
روش سوم ترک اعتیاد : سومین روش ترک اعتیاد ، کاهش تدریجی مصرف مواد است که به آن “ ترک سنتی “ گفته می شود و از زمان های قدیم تاکنون مرسوم بوده است . در ترک سنتی ، هر روز مقداری از مصرف مواد مخدر کم می شود تا بتدریج به صفر برسد . مثلاً مقداری تریاک یا شیره را در ظرف آبی حل کرده و سپس به جای مصرف مواد ، روزانه چند پیمانه مشخص از این شربت می خورند و به جای مقدار خورده شده آب می ریزند تا شربت رقیق تر شود.
اگر مقدار مواد مخدر در شربت اولیه طوری انتخاب شود که ظرف حدود ۱۵ روز مصرف مواد مخدر به صفر برسد در واقع مشابه ترک سقوط آزاد خواهد بود ولی اگر با حجم و مقدار بیشتر شربت عمل کنند به طوری که بیش از ۴۰ روز طول بکشد در این صورت نتیجه بهتری عاید شده و عوارض کمتری به جای می گذارد. عده بسیاری ازبیماران معتاد ، از روش ترک سنتی و کاهش تدریجی مصرف مواد استفاده کرده و نتیجه گرفته اند .
از روش ترک اعتیاد به صورت سنتی برای هروئین نیز می توان استفاده کرد مشروط بر آن که بیمار به مدت ۲۴ الی ۴۸ ساعت از مواد مخدر استفاده نکرده و عوارض خماری آنرا تحمل کند و بعد به جای مصرف هروئین ، از تریاک یا آب شیره استفاده کرده و به تدریج میزان مصرف را کاهش داده و به صفر برساند. سنگین ترین عمل و مصرف بالای هروئین ، پس از ۴۸ ساعت از قطع مصرف مواد با تریاک یا شیره قابل جبران است و البته ۳ تا ۴ روز طول می کشد تا بدن بیمار با تغییر نوع مواد خود را تطبیق دهد و معمولاً پس از یک هفته ، اوضاع عادی می گردد.
هر یک از روش های ترک سه گانه دارای محاسن و معایبی است . به عنوان مثال روش ترک سقوط آزاد برای کسانی که در ابتدای راه اعتیاد هستند و به طور تفریحی و تفننی از مواد مخدر استفاده می کنند و هنوز سیستم تولید کننده مواد شبه افیونی بدن آنان از کار نیفتاده است خوب جواب می دهد و چه بسا بهترین روش باشد ، اما همین روش ترک اعتیاد برای آن دسته بیماران معتاد حرفه ای که سالیان متمادی به مصرف مواد مخدر با دوز بالا مشغول هستند نه تنها موثر نیست بلکه اغلب عوارض شدید و غیر قابل جبرانی به جای خواهد گذاشت . بعلاوه برای بیمارانی که به کار دائم اشتغال دارند ، استفاده از روش سقوط آزاد میسر نیست چون تا ده ماه نمی توانند کار مثبتی انجام دهند .
یا در روش ترک اعتیاد شبه سقوط آزاد ، اگر چه مصرف دارو سبب کاهش عوارض عکس العمل های آشکار در بیمار خواهد شد لیکن همین ترکیبات داروئی بعضاً خطرناک تر از خود مواد مخدر می باشند و دسته ای از آنها بسیار اعتیاد آور هستند . مثال واضح آن هروئین است . این ماده مخدر به عنوان دارو برای درمان اعتیاد اختراع و تولید شد اما در عمل خود به اعتیاد خطرناک تری بدل گردید و یا انواع و اقسام قرص های آرام بخش و مسکن وهمچنین قرص های روان گردان و توهم زا که خود سرانه مصرف می گردد ، باعث رواج اعتیاد به قرص در بین بیماران و بخصوص جوانان شده است .
آنچه در قسمت روش های شناخته شده ترک اعتیاد گفته شد ، تنها راه های منحصر به فرد ترک اعتیاد نیست و امروزه شاهد ابتکارات فراوان دیگری هستیم ، یکی از این ابتکارات اینست که بیمار را سه روز بیهوش کرده و در طی این مدت به اصطلاح سم زدائی می کنند و می گویند دیگر مشکلات جسمی معتاد تمام شده یا آنکه شنیده می شود در کشور های دیگر با جراحی مغز و دستکاری در آن درصدد علاج اعتیاد هستند ! خلاصه معتاد بیچاره موش آزمایشگاهی کسانی شده است که داعیه ترک اعتیاد او را دارند . حتی اگر این روش های ترک اعتیاد منجر به نابودی یا نقص دائمی در وی شود . واقعاً که جای تاسف است .
روش پیشنهادی برای ترک اعتیاد روش طولانی مدت است و با حداقل ضایعات جسمی و روانی ، بیمار معتاد را به سمت ترک دائمی اعتیاد هدایت می کند به طوری که در انتها ی پله ها ،خود بیمار عجله در دوره ترک دارد و نوعی زدگی نسبت به مواد مخدر پیدا می کند .
روش ترک اعتیاد به شیشه
متخصصان درمانگر اعتیاد می‌گویند برای درمان کسی که به مواد محرک شیشه اعتیاد پیدا می کند ، داروی خاصی در دنیا وجود ندارد و داروهایی که تجویز می شود تنها به کاهش علایم ناراحت کننده بیمار کمک می کند . درمان اعتیاد به شیشه همچون سایر مواد مخدر مشکل‌ترین درمان هاست . نکته اساسی این است که برای درمان اعتیاد به مواد مخدری که مرفین دارند مثل تریاک ، کراک و هرویین ، داروهایی مثل ” متادون ” و”بوپره‌نورفین” را تجویز می شود اما برای درمان اعتیاد به شیشه داروی خاصی وجود ندارد . دارویی که خاص درمان اعتیاد به شیشه باشد در ایران و حتی خارج از کشور وجود ندارد ، بلکه داروهایی که برای ترک اعتیاد به شیشه استفاده می شود داروهای کمکی از جمله ضداضطراب ها و ضدافسردگی هاست که این داروها در کاهش علایم بیمار موثر هستند .
برای درمان عوارض اعتیاد به شیشه براساس مدت و نوع و روش مصرف ممکن است که فرد نیاز به درمان دارویی به شکل بستری شدن یا سرپایی داشته باشد . بعد از درمان اختلالات روان پزشکی بیمار باید به وسیله روان پزشک خبره مورد بررسی و درمان قرار گیرد و به دنبال آن یا همزمان آموزش خانواده ، آموزش مهارت های بهبود اولیه و پیشگیری از بازگشت و رفتار درمانی برنامه ریزی شود .
علائم جسمی و روانی ترک اعتیاد
وقتی یک فرد مواد مخدر را به طور کامل ترک می کند آن فرد دچار علائم متعددی می شود که اصطلاحا به آن سندرم محرومیت می گویند که این سمدرم شامل : درد عضلانی استخوانی ، بیخوابی ، بیقراری ، عطسه ، آبریزش بینی ، خمیازه ، اسهال ، تهوع و استفراغ ، بی اشتهایی ، ضعف وبیحالی ، پرش اندامها ، احساس سرما و گرما ، لرز ، تعریق ، تپش قلب ، اشک ریزش ، درد شکم ، هذیان ، پرخاشگری ، وسوسه به مصرف مواد…. می باشد . شدت علائم فوق در افراد مختلف متفاوت بوده و تحمل آنها بدون اقدامات درمانی صحیح بسیار دشوار می باشد این علائم مدتی بعد از ترک اعتیاد برطرف می شود .
درمان وابستگی جسمی به مواد مخدر که اصطلاحا سم زدائی نامیده شده و در جامعه به ترک اعتیاد معروف است در مواردیکه بیمارتحت ارزیابی صحیح پزشکی و آزمایشات لازم انجام نگرفته و یا استاندارد های مراقبت های پزشکی و پرستاری رعایت نشود می تواند با خطرات جدی همراه باشد ، در غیر اینصورت سم زدائی سلامتی فرد را مورد تهدید قرار نمی دهد . سم زدائی از نظر علمی عبارتست از بکار بردن روشهایی که به بیمار کمک نماید تا دوره ترک را با حداقل علائم و بطور کنترل شده و بی خطر پشت سر گذارد .
زمانی که با اعتیاد دست‌وپنجه نرم می کنید ، ترک آن از نظر خودتان یک هدف غیرممکن به‌نظر می رسد . مهم نیست تا چه حد غرقِ اعتیاد شده باشید ، اما رهایی از آن هیچ وقت غیرممکن نیست . با درمان درست ، حمایت اطرافیان و یافتنِ دلیل اصلی اعتیاد ، تغییر امکان پذیر است . حتی اگر برای ترک اعتیاد تلاش کرده اید و موفق نشده اید ، نباید امیدتان را از دست بدهید . قطعا برای رهایی از اعتیاد ، موانعی وجود دارند که باید آنها را پشت سر بگذارید ، اما همین که به ترک اعتیاد فکر کنید ، یعنی در مسیر بهبود گام برداشته اید .
به تغییر فکر کنید
- مراقب زمان و میزان مصرف‌تان باشید تا بتوانید به نقش اعتیاد در زندگی‌تان بهتر پی ببرید.
- فهرست معایب و مزایای ترک اعتیاد، همین‌طور هزینه‌ها و مزایای عدم ترک اعتیاد را تهیه کنید.
- به چیزهایی که در زندگی برای‌تان مهم هستند، فکر کنید: همسر، فرزندان، شغل، سلامتی و علایق‌تان. اعتیاد شما چه تأثیراتی بر آنها خواهد گذاشت؟
- نظرِ فردی را که به او اعتماد دارید درباره‌ی اعتیادتان بپرسید.
- از خودتان بپرسید چه چیزهایی مانع تغییر شما می شوند و چه چیزهایی می توانند به تغییر شما کمک کنند؟
آمادگی برای ترک اعتیاد در ۵ مرحله‌ی مهم
آمادگی برای ترک اعتیاد در ۵ مرحله‌ی مهم- دلایل ترک اعتیاد را به خودتان یادآوری کنید .
- تلاش های گذشته‌ی خود را برای ترک اعتیاد بررسی کنید . اقدامات اثربخش یا بی فایده را شناسایی کنید .
- اهداف دقیق و قابل اندازه‌گیری ای را برای خودتان مشخص کنید ، مثلا روز خاصی برای آغاز ترک اعتیاد یا محدودیت هایی برای مصرف مواد مخدر .
- تمام چیزهایی را که یادآور اعتیاد شما هستند از خانه ، محل کار و مکان‌های دیگر دور کنید .
- به خانواده و دوستان خود اعلام کنید که قصد ترک اعتیاد دارید و از آنها تقاضای حمایت کنید .
آشنایی با روش های سالم مقابله با استرس
پس از فکر کردن به تغییر و شروع درمان ، همچنان باید با مشکلاتی مواجه شوید که منجر به اعتیاد شما شده اند . آیا در گذشته برای فرونشاندن احساسات دردناک ، آرام کردن خودتان پس از یک روز سخت یا فراموش کردن مشکلات ، از مواد مخدر استفاده کرده‌اید ؟ زمانی که پروسه ی درمان را آغاز می کنید ، ممکن است دوباره سروکله ی این احساسات منفی (که قبلا تلاش می‌کردید با مواد مخدر سرکوب‌شان کنید)، پیدا شود . برای موفقیتِ درمان ، ابتدا باید مشکلات زیربنایی زندگی تان را حل کنید .
زمانی که مشکلات زیربنایی زندگی تان را حل کردید ، گاهی اوقات ممکن است استرس ، تنهایی ، ناامیدی ، خشم، شرمساری و اضطراب را تجربه کنید ، اما فراموش نکنید که تمامی این احساسات طبیعی هستند . یافتن راه های سالمِ مقابله با این احساسات هنگام بروز آنها ، بخش مهمی از درمان و بهبود شما خواهد بود .
محرک‌ها و تمایلات شدید خود را کنترل کنید
بهبود شما به پاک شدن‌تان ختم نمی شود . مغز شما برای بهبود و بازسازیِ ارتباطات گذشته به زمان احتیاج دارد . حین این بازسازی ، ممکن است دوباره به مصرف مواد مخدر تمایل پیدا کنید ، اما می توانید با دوری از افراد ، مکان ها و موقعیت هایی که محرک تمایل شما به مصرف مواد هستند، از روند بهبود خود پشتیبانی کنید . از دوستانی که مواد مصرف می کنند دوری کنید . با این افراد معاشرت نکنید . با کسانی رابطه داشته باشید که از تصمیم شما برای ترک اعتیاد حمایت می کنند ، نه کسانی که تلاش می کنند شما را به عادت های مخرب گذشته سوق بدهند .
از نوشیدن مشروبات الکلی اجتناب کنید . مشروبات الکلی موجب تضعیف خویشتن‌داری و قضاوت شما می شوند و تضعیف این دو به‌راحتی شما را به مصرف مواد مخدر سوق می دهد . متأسفانه دستیابی به مواد مخدر چندان دشوار نیست و وسوسه‌ی مصرف مواد حتی در دوران درمان نیز زیاد خواهد بود . پس بهترین کار این است که از هرگونه موقعیت و محیطی که به‌نحوی با مواد مخدر در ارتباط است ، دوری کنید .
اطلاعات درستی را درباره ی سابقه ی اعتیاد خود به درمان گر بدهید . اگر از مصرف دارو های مسکن منع شده اید ، اما به خدمات پزشکی یا دندان پزشکی نیاز دارید و درد می کشید ، صادقانه بگویید و درخواست کمک کنید تا راه چاره‌ای به شما پیشنهاد بشود یا حداقلِ داروهای لازم برای شما تجویز شوند . شما هرگز نباید به‌خاطر اعتیادی که گریبان‌گیر شما بوده است ، احساس شرم یا حقارت کنید یا از مصرف دارو برای تسکین درد منع شوید. در صورت مشاهده‌ی چنین رفتارهایی، برای ترک اعتیاد باید به مراکز دیگری مراجعه کنید .
در استفاده از داروهای نسخه‌دار محتاط باشید. از این داروها اجتناب کنید یا اگر مجبور به استفاده از آنها هستید ، به‌شدت جانب احتیاط را رعایت کنید. داروهایی که وسوسه یا احتمالِ سوءاستفاده از آنها بالاست، عبارتند از: مسکن‌ها، قرص‌های خواب‌آور و داروهای ضد اضطراب.
مقابله با تمایل به مصرف مواد مخدر
گاهی اوقات نمی توان جلوی تمایلات را گرفت ، بنابراین آشنایی با راه های مقابله با این وسوسه ها مهم و ضروری است :
- خودتان را سرگرم فعالیتی کنید که حواس تان را پرت کند : کتاب بخوانید ، با دوستان تان ملاقات کنید ، به سینما بروید ، خودتان را غرق یک سرگرمی کنید ، پیاده روی یا ورزش کنید . زمانی که خودتان را سرگرم این کارها کنید ، میل به مصرف مواد مخدر کاهش می یابد .
- درباره‌ی این تمایل با دیگران صحبت کنید : هر زمان که تمایل به مصرف مواد مخدر به سراغ تان آمد ، این موضوع را با دوستان یا اعضای خانواده در میان بگذارید . صحبت کردن می تواند در شناسایی دقیق منبع این تمایل ، بسیار مفید باشد . مزیت دیگر صحبت کردن این است که معمولا باعث فرونشاندن این تمایل مخرب می شود و به حفظ تعهد شما برای ترک اعتیاد کمک می کند . بنابراین ، نباید تمایل به مصرف مواد مخدر احساس بدی را در شما ایجاد کند ، چون به راحتیِ صحبت کردن با دیگران می توانید با آن مقابله کنید .
- مِیل‌سواری کنید : بسیاری از افراد تلاش می کنند در برابر تمایلات خود مقاومت کنند ، در حالی که برخی از این تمایلات آن قدر قوی هستند که نمی توان آنها را نادیده گرفت . زمانی که با این تمایلات مواجه می شوید ، بهتر است مثل یک موج سوار روی امواج تمایلات منفی سوار شوید تا اوج بگیرند ، بشکنند و سرانجام به امواج کف آلودِ ضعیف تبدیل شوند . به این تکنیک «میل‌سواری» می گویند .
- افکارتان را به چالش بکشید و آنها را تغییر بدهید : بسیاری از افراد هنگام مواجهه با میل شدید به مصرف مواد ، فقط اثراتِ مثبت مواد مخدر را به‌یاد می آورند و عواقب منفی آن را فراموش می کنند . بنابراین ، بهتر است به خودتان یادآوری کنید که اگر دوباره به مواد روی بیاورید ، حال تان بهتر نخواهد شد و هر تلاشی که برای ترک اعتیاد کرده اید ، به هدر خواهد رفت . مهم‌تر از همه، عزیزان تان را ناامید می کنید . برای اینکه این عواقب را فراموش نکنید ، می توانید آنها را روی یک کارت کوچک بنویسید و همیشه همراه خود داشته باشید .
چه عواملی باعث عود اعتیاد می شوند؟
محرک های متنوعی می‌توانند افراد را در معرضِ بازگشت به الگوهای مخرّب قدیمی قرار بدهند . دلایل یا زمینه های عود اعتیاد برای هر فردی متفاوت از دیگری است . برخی از دلایل رایج آن عبارتند از:
- احساسات منفی (خشم، غم، آسیب روحی یا استرس)؛
- احساسات مثبت (اینکه بخواهید حال تان از آن چه که هست بهتر بشود)؛
- ناراحتی جسمی (عوارضِ ترک اعتیاد یا درد فیزیکی)؛
- آزمودنِ خویشتن داری («من می تونم فقط یک نخ سیگار بکشم و وسوسه نشم»)؛
- مشاجره با دیگران (جروبحث با همسر، خانواده یا دوستان نزدیک)؛
- فشارهای جامعه برای مصرف (تصور اینکه مصرف مواد مخدر چیز غیر معمولی نیست)؛
- مهمانی ها و اوقات خوش با خانواده با دوستان.
نکته ی مهمی که باید به یاد داشته باشید این است که عودِ اعتیاد به معنای شکست مطلق درمان نیست . هرگز امیدتان را از دست ندهید . با پزشک یا مشاور خود تماس بگیرید و دوباره در جلسات ترک اعتیاد شرکت کنید . زمانی که دوباره برای ترک اعتیاد آمادگی پیدا کردید به محرک هایی که سبب عود اعتیاد شما شدند ، گام هایی که اشتباه برداشتید و گام هایی که می توانستید بردارید ، فکر کنید. هر زمان که اراده کنید می توانید دوباره پروسه ی ترک اعتیاد را از نو شروع کنید و از تجربه ی شکست های پیشین خودتان و دیگران برای تقویت تعهد دوباره‌ی خودتان بهره بگیرید .
کلام آخر
اولین قدمی که برای ترک اعتیاد باید بردارید این است که شخص بیمار انگیزه لازم را برای درمان داشته باشد و یکی از بهترین و موثر ترین راه ها کمک گرفتن از مشاور و روان درمانگر و شروع جلسات درمانی است مصرف کننده با کمک مشاور می تواند انگیزه خود را برای رهایی از اعتیاد قوی تر کرده و از راهکارهای علمی و عملی برای جلوگیری از مصرف مجدد استفاده کند .
از این که ما را تا آخر این مقاله همراهی کردید از شما سپاس گزاریم همچنین اگر نظر یا پیشنهادی در این زمینه دارید ممنون می شویم که با ما درمیان بگذارید .
